آتش‌سوزی کلیسای جامع نوتردام پاریس که دوشنبه ۱۵ آوریل (۲۶ فروردین) رخ داد، یکی از موضوعاتی بود که تنها در ۲۴ ساعت پس از این اتفاق بیش از سه و نیم میلیون توئیت درباره آن منتشر شد.

تحریریه فرانس ۲۴ در این مطلب، چند خبر جعلی انتشار یافته درباره این آتش‌سوزی را گردآوری کرده است و پنج نکته درباره اینکه چگونه می‌توان از افتادن در دام این خبرها جلوگیری کرد هم در این مطلب بررسی می‌شود. طبق این بررسی، خبرهای جعلی اندکی در شبکه‌های اجتماعی فرانسوی زبان منتشر شدند. این در حالی است که تعداد زیادی خبر دروغین در این باره در شبکه‌های اجتماعی غیر فرانسوی زبان مخصوصا در آمریکا گزارش شده‌اند.

 ایجاد حساب ساختگی برای رسانه‌ها: همیشه قبل از انتشار بررسی کنید

دوشنبه شب، تعدادی حساب جعلی با استفاده از لوگوی رسانه‌هایی مانند سی ان ان، بیزفید و فاکس نیوز ساخته شدند و توئیت‌هایی کذب درباره اینکه آتش‌سوزی کلیسای نوتردام یک اقدام تروریستی بود، منتشر می‌کردند.

حساب کاربری جعلی فاکس نیوز نقل قولی دروغین از ایلهان عمر نماینده پارلمان آمریکا را منتشر کرده است.

این سه حساب کاربردی در واقع حساب‌های جعلی به‌نام رسانه‌های مطرح بودند که توسط توییتر در نهایت حذف شدند. نگاهی دقیق‌تر به نام آن‌ها مشخص می‌کند که این حساب‌ها تیک آبی را که توسط توییتر داده می‌شود، ندارند بنابراین حساب رسمی نیستند. از سوی دیگر تعداد مشترکان این حساب‌ها اندک است که باز می‌تواند تاییدی برای جعلی بودن آن‌ها باشد.

آخرین موضوعی که باید همیشه بررسی شود، بخش بیوگرافی است. در بخش معرفی این سه حساب کاربری جعلی، اعلام شده است که حساب توییتری آن‌ها شوخی و تقلیدی است. این موضوع باعث حفاظت سازننده حساب است چراکه می‌تواند مدعی شود که در بخش توضیحات به کاربران هشدار داده است.

این حساب کاربری جعلی بیز فید فرانسه است که در بخش توضیحات حساب ذکر شده که شوخی و تقلیدی است اما پنجشنبه عصر، اطلاعات نادرستی درباره آتش‌سوزی نوتردام منتشر کرد.

مراقب اخبار قدیمی که بازنشر می‌شوند باشید

دوشنبه عصر، در شبکه‌های اجتماعی انگلیسی زبان، مطلبی از روزنامه بریتانیایی تلگراف دست به دست می‌شد که در آن ادعا شده بود "کپسول گاز" و "نوشته‌هایی به عربی" در نزدیکی کلیسای نوتردام پاریس پیدا شده است. لینک این مطلب به یکباره به‌طور گسترده در توییتر و فیس‌بوک منتشر شد.

تعدادی حساب کاربری از جمله حساب کاربری جعلی بیزفید هم این اطلاعات را به‌عنوان اخبار جدید منتشر کردند.

با این حال، برای جلوگیری از انتشار گسترده محتوای اشتباه، کافی بود که با کلیک روی لینک مطلب، متوجه شویم که این اطلاعات مربوط به سال ۲۰۱۶ است. در آن زمان، پس از کشف خودرویی پر از کپسول‌های گاز در نزدیکی نوتردام، چهار زن تحت بازجویی قرار گرفتند. نوشته‌ها به زبان عربی هم در خودروی این افراد پیدا شده بود. اما در هر صورت، این بازداشت‌ها هیچ ارتباطی با آتش‌سوزی ۱۵ آوریل ۲۰۱۹ در کلیسای نوتردام ندارد.

همیشه تصاویر را با جست‌وجوی معکوس بررسی کنید

پس از آتش‌سوزی، برخی کاربران عکس‌هایی را به اشتراک گذاشتند که طبق آن ادعا می‌کردند وضعیت داخل کلیسا قبل از آتش‌سوزی است. ژوزف کورل، سردبیر سابق وبلاگ محافظه‌کار دارژ ریپورت، عکسی از یک کلیسا همراه با این توضیح منتشر کرد: "این‌ها از بین رفته‌اند. غم انگیز است."

محراب کلیسایی که در تصویر نمایان است، مربوط به پاریس نیست بلکه کلیسای نوتردام مونترال را نشان می‌دهد. انجام روش جست‌وجوی معکوس عکس می‌تواند به سرعت اصل ماجرا را روشن و مشخص کند که عکس از کجا آمده است. 

"توئیت کورل که بیش از هفت هزار بار ریتوئیت شد، توسط برخی از کاربران توئیتر به‌شدت مورد تمسخر قرار گرفت. برخی از آن‌ها عکس‌هایی از قلعه دیزنی‌لند و برج ایفل لاس‌وگاس را در زیر این توئیت منتشر کردند و به طنز و شوخی به نویسنده توییت یادآور شدند که حتما قلعه دیزنی‌لند هم کلیسای نوتردام است.

به ویدئوهایی که احتمالا ویرایش شده‌اند به دقت گوش کنید

برخی ویدئوها در توئیتر و یوتیوب پس از آتش‌سوزی مدعی شده بودند که افرادی در هنگام تماشای سوختن نوتردام، الله اکبر سر داده‌اند.

در واقع، ویدئوی اصلی توسط راشاتودی منتشر شد که هیچ صدای اضافه‌ای روی آن نبود اما بعدا این ویدئو در یک رسانه‌ برزیلی با صداگذاری الله اکبر روی آن منتشر شد. باید به دقت به ویدئو گوش کرد.

 چند نکته در ویدئوی ادعایی وجود دارد که نشان می‌دهد جعلی است. به‌طور مثال، صدای آتش یک ثانیه پس از شروع ویدئو شنیده می‌شود. اگر ویدئو واقعی بود، این صدا باید به‌طور یکنواخت از ابتدای ویدئو در همه لحظاتی که ضبط شده است، شنیده می‌شد. صدای آتش همچنین خیلی نزدیک به دوربین شنیده می‌شود در حالیکه مشخص است فاصله دوربین با محل آتش‌سوزی زیاد است.

این ویدئو، مونتاژی از صداهای مختلف است. یکی از صداها، صدای آتش‌سوزی است که با فریاد الله اکبر ترکیب شده است. در فضای اینترنت می‌توان یکی از این فریادها را که در ثانیه‌های ابتدایی ویدئو مونتاژ شده پیدا کرد.

از نزدیک عکس‌ها را ببینید

طبق بررسی خبرگزاری فرانسه، این شبه انسان، در واقع مجسمه مریم مقدس است. تنها مجسمه‌ای که از انقلاب فرانسه باقی مانده است. برخی از عکس‌ها که از زوایای دیگر گرفته شده‌اند بهتر مجسمه را نشان می‌دهد.

مورد دیگری که فردای آتش‌سوزی به‌طور گسترده منتشر شد، ویدئویی بود که مردی را با "جلیقه زرد" نشان می‌داد. برخی هم لباس این مرد را یک لباس بلند شبیه "دشداشه" عرب‌ها می‌دیدند.

بسیاری از کاربران اینترنت، این سوال را مطرح می‌کردند که چطور می‌تواند چنین فردی آنجا باشد و  احتمال می‌دادند که شاید برای خرابکاری آنجاست.

طبق گزارش یک حساب توئیتری که مطالب جعلی را بررسی می‌کند، فرد حاضر در ویدئو در واقع یک آتش‌نشان است که کلاه ایمنی بر سر دارد و جلیقه‌ مخصوص کارش را هم پوشیده است. رنگ لباس اصلی او به مانند لباس آتش‌نشان‌ها قرمز است.

در مواجهه با چنین ویدئوهایی، اغلب لازم است که دنبال ویدئوهای دیگر که از زاویه‌های متفاوت ضبط شده‌اند باشیم. مرد مشکوک ویدئوی بالا، در ویدئوی پوشش زنده شبکه سی ان بی سی که یک رسانه آمریکایی است، با وضوح بیشتری دیده می‌شود. چند ثانیه بعد از دقیقه ۴۲ این ویدئو، مرد مورد نظر با جلیقه زرد و کلاه ایمنی عبور می‌کند. چند دقیقه بعد آتش‌نشانان دیگری مشاهده می‌شوند که در همان طبقه کلیسا در حال انجام کار خود هستند.

روزنامه لیبراسیون نیز در بخش بررسی اخبار خود توانست با آتش‌نشانی پاریس تماس داشته باشد که آن‌ها تایید کردند که این مرد یکی از آتش‌نشانان آن‌ها بود.

مورد دیگری که فردای آتش‌سوزی به‌طور گسترده منتشر شد، ویدئویی بود که مردی را با "جلیقه زرد" نشان می‌داد. برخی هم لباس این مرد را یک لباس بلند شبیه "دشداشه" عرب‌ها می‌دیدند.

بسیاری از کاربران اینترنت، این سوال را مطرح می‌کردند که چطور می‌تواند چنین فردی آنجا باشد و  احتمال می‌دادند که شاید برای خرابکاری آنجاست.

طبق گزارش یک حساب توئیتری که مطالب جعلی را بررسی می‌کند، فرد حاضر در ویدئو در واقع یک آتش‌نشان است که کلاه ایمنی بر سر دارد و جلیقه‌ مخصوص کارش را هم پوشیده است. رنگ لباس اصلی او به مانند لباس آتش‌نشان‌ها قرمز است.

در مواجهه با چنین ویدئوهایی، اغلب لازم است که دنبال ویدئوهای دیگر که از زاویه‌های متفاوت ضبط شده‌اند باشیم. مرد مشکوک ویدئوی بالا، در ویدئوی پوشش زنده شبکه سی ان بی سی که یک رسانه آمریکایی است، با وضوح بیشتری دیده می‌شود. چند ثانیه بعد از دقیقه ۴۲ این ویدئو، مرد مورد نظر با جلیقه زرد و کلاه ایمنی عبور می‌کند. چند دقیقه بعد آتش‌نشانان دیگری مشاهده می‌شوند که در همان طبقه کلیسا در حال انجام کار خود هستند.

روزنامه لیبراسیون نیز در بخش بررسی اخبار خود توانست با آتش‌نشانی پاریس تماس داشته باشد که آن‌ها تایید کردند که این مرد یکی از آتش‌نشانان آن‌ها بود.