قطعی گاز، به تاریکی فرو رفتن شهرها و آلودگی هوا:خشم ایرانیان در میانه سرمای زمستان
: منتشر شده در
هفته‌های متمادی است که ایران را هوایی سرد فرا گرفته است. در کشوری که بیشتر خانه‌ها برای گرمایش و آب گرم وابسته به گاز طبیعی هستند، کمبود گاز در بسیاری از منطق زندگی مردم را مختل کرده و مردم را در دمایی که گاهی به ده‌ها درجه زیر صفر می‌رسد تنها گذاشته است. در برخی مناطق مدارس و ادارات دولتی تعطیل شده‌اند. کمبود گاز خود به قطعی برق گسترده و آلودگی هوا و البته اعتراضات جدید منجر شده است.
ایران پس از روسیه بزرگترین منابع گازی دنیا را در اختیار دارد اما تهران توانایی تامین انرژی مورد نیاز خانه‌ها را ندارد. تا چندی پیش مقامات مختلف جمهوری اسلامی، در پی حمله روسیه به اوکراین وعده «زمستان سخت» را در پی قطع صادرات گاز روسیه به اوکراین می‌دادند.
اما زمانی که زمستان واقعا سررسید این مردم ایران بودند که دچار آن شدند. در ابتدا مدارس و دانشگاه‌ها و ادارات دولتی در بسیاری از شهرها با هدف کاهش مصرف گاز تعطیل شدند. جواد اوجی وزیر نفت پانزدهم ژانویه مدعی شد با تعطیلی مدارس و ادارات تنها در تهران این کشور روزانه ۲.۵ میلیون متر مکعب گاز کمتری استفاده کرده است.
اما این کافی نبود، محلات و گاهی شهرها از جمله آمل، سبزوار، نیشابور و گرگان برای روزهای متمادی بدون گاز رها شدند.
این قطعی گاز علاوه بر شبکه‌های اجتماعی مردم بسیاری را نیز به اعتراض خیابانی کشاند.
مردم تربت جام برای دریافت لوازم گرمایشی در حال شکستن درب حلال احمر هستند.
— جوانان رشت و انزلی (@rashtanzali) January 16, 2023
قشر خاکستری در حال بیدار شدن است…#IRGCterrorists pic.twitter.com/8rXUALpuWW
سیستم قدیمی نفت و گاز جمهوری اسلامی توانایی تامین نیاز داخلی نیز ندارد
رضا غیبی روزنامه‌نگار اقتصادی ساکن ترکیه می‌گوید:
ایران جز معدود کشورهایی است که همچنان در حین استخراج نفت گاز خروجی را می‌سوزاند و توانایی استحصال آن را ندارد. به گزارش بانک جهانی ایران از این حین سومین کشور دنیا است که سالانه بیش از ۵ میلیارد دلار را سر چاه‌ها می‌سوزاند.
برای ده‌ها است که جمهوری اسلامی سرمایه‌گزاری درستی در صنعت گاز نکرده، نه تنها آن را توسعه نداده بلکه آن را نگهداری هم نکرده. برای این کار سرمایه و تکنولوژی خارجی لازم است اما هیچ سرمایه‌گزار خارجی ریسک سرمایه گذاری در کشور مانند ایران را نمی‌پذیرد. سیستم قدیمی نفت و گاز جمهوری اسلامی با این اوصاف توانایی تامین نیاز داخلی را نیز ندارد.»
اما این کمبود گاز تاثیرات دیگری نیز داشته است. مردم برای گرمایش رو به وسایل گرمایشی برقی آورده‌اند و این خود فشار بیشتری روی سامانه تولید برق ایران وارد کرده است، سامانه‌ای که خود تشنه گاز است. بیشتر برق تولیدی ایران از طریق نیروگاه‌های حرارتی تامین میشود که خوراک اصلی آنها گاز است.
نتیجه آنکه بسیاری از شهرهای ایران شاهد قطعی برق‌های متناوب در طول هفته هستند. مقامات ایرانی برای فرار از قطعی برق‌های گسترده‌تر مجبور به اتخاذ تصمیم‌هایی دردناک‌تر نیز شده‌اند. در بسیاری از شهرها از جمله پایتخت تهران، مقامات شهری بسیاری از روشنایی‌های عمومی از جمله چراغ‌های خیابان‌ها و بزرگراه‌ها را خاموش می‌کنند.
خاموشی برق بزرگراه و تصادف چند خودرو
— مملکته (@mamlekate) January 10, 2023
تهران بامداد ۲۱ دی ۱۴۰۱ pic.twitter.com/BXSj4koHpl
#اشتهارد
— Iranworkers (@iranworkers) January 10, 2023
نتیجه زمستان سخت» برای اروپا
نتیجه‌اش این شد که #برق شهرک صنعتی اشتهارد را قطع کنند برای اینکه کمبود گاز رفع بشه. نمی‌تونیم تامین کنیم #گاز مایحتاج خودمون را ... pic.twitter.com/LX94pkHqps
شهر تاریک و غریبه است و من احساس نا‌امنی می کنم
سیمین [نام واقعی او نیست] یک شهروند ساکن تهران است:
در طی چند روز گذشته ما دو بار برای ساعت‌ها قطعی برق داشته‌ایم. هر بار هم پیامکی دریافت می‌کنیم مبنی بر اینکه به علت مشکلات تکنیکی برق ما قطع شده است. اما مشکل اصلی من در حال حاضر تاریکی شهر است. چراغ خیابان‌ها و بزرگراه‌ها خاموش است و به این شکل انگار وظیفه روشنایی شهر هم به گردن ما مردم افتاده. تنهایی روشنایی این خیابان‌ها نور جلوی در خانه مردم و مغازه‌ها شده است. مردم کمتر به خیابان و کافه‌ها و رستوران‌ها می‌روند. من زیاد بیرون نمی‌روم اما هر بار که می‌روم از حجم تاریکی شوکه می‌شوم، شهر تاریک و غریبه است و من احساس نا‌امنی می‌کنم.
خیابان‌ها و معابر تاریک شده تنها از داخل شهرها نمایان نیست حتی این تفاوت در تصاویر ماهواره‌ای که از ایران گرفته میشود نیز دیده میشود.
تصویر ماهواره‌ای که تهران اصفهان و مناطق مرکزی ایران را در شب نشان می‌دهند نشان دهنده نور بسیار بیشتر در تابستان گذشته است تا زمستان سال جاری
زنان کمتر جرات می‌کنند به خیابان بروند
سیمین ادامه می‌دهد:
مردم کمتری در خیابان‌ها دیده می‌شوند، بعد از ماه‌ها مبارزات خیابانی، خیابان‌ها از حضور مردم خالی شده، به خصوص زنان که موتور این اعتراضات در ماه‌های گذشته بوده‌اند. بسیاری از زنان که بدون روسری به خیابان می‌رفتند طی این ماه‌ها سعی می‌کردند از خیابان‌های اصلی بروند که اگر کسی برایشان مشکل ایجاد کرد مردم از آنها دفاع کنند، اما حالا این خیابان‌ها تاریک شده‌اند، زنان کمتر جرات می‌کنند در خیابان‌ها راه بروند.
در این میانه کمبود گاز طبیعی مورد نیاز نیروگاهها در ایران یک اثر جانبی دیگر نیز داشته است. مقامات ایرانی برای چرخاندن چرخ نیروگاهها که با کمبود گاز رو به رو هستند، رو به سوزاندن مازوت آورده‌اند. مازوت یک محصول ارزان قیمت و بسیار آلوده کننده در فرآیند فرآوری نفت خام است، در حالی که بسیاری از مقامات ایرانی آن را تکذیب می‌کنند.
داریوش قلی زاده یکی از معاونان سازمان محیط زیست ایران در نهم اکتبر سال ۲۰۲۲ مدعی شد برنامه دولت این است که در زمستان امسال از مازوت در نیروگاهها استفاده نشود. پرویز سروری عضو شورای شهر تهران نیز در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۲ مدعی شد که نیروگاه‌های تهران از مازوت برای تولید برق استفاده نمی‌کنند.
تقریبا تمامی نیروگاه‌های حرارتی به نظر می‌رسد مازوت می‌سوزانند
ترمه [نامه واقعی او نیست] یک کارشناس مسایل حوزه محیط زیست است. او توضیح می‌دهد دودی که هوای بسیاری از شهرهای ایران از جمله تهران و اصفهان را غیر قابل تنفس کرده حاصل سوزاندن مازوت در نیروگاهها است
مقامات تکذیب می‌کنند اما میزان آلودگی هوای تهران و بسیاری دیگر از شهرها که در نزدیکی نیروگاه‌های حرارتی قرار دارند گویای مازوت سوزی در نیروگاهها است. در سال‌های گذشته بسیاری از نیروگاهها گاه و بی‌گاه از مازوت برای تولید برق استفاده می‌کردند اما امسال به نظر می‌رسد حداقل با شروع فصل سرما تقریبا تمامی آنها چیزی جز مازوت نمی‌سوزانند.
میزان بالا ی ذرات ۲.۵ پی‌پی‌ام و ۱۰ پی‌پی‌ام در هوا نشانه دیگری از سوزاندن مازوت است. [ذرات ریز آلاینده هوا که میزان بالای آنها برای سلامت جانداران خطرناک است] این ذرات ریز در هوا هستند که نشانه آنها کاهش شدید دید است و هوا را مه آلود می‌کنند. آخرین روز پاک ثبت شده برای تهران به بهار بر می‌گردد. براساس یک پژوهش صورت گرفته در دانشگاه تهران تنها ذرات ۲.۵ پی‌پی‌ام عامل مرگ سالانه ۴۰ هزار ایرانی هستند.
برخلاف ادعاهای مقامات ایرانی «ناظران» موفق شد همانطور که ترمه و دیگر کارشناسان محیط زیست ایران عنوان کرده بودند به نشانه‌هایی از مازوت سوزی گسترده در نیروگاه‌های برق ایران دست یابد.
در پی سوختن مازوت دود سفید و غلیظی تشکیل میشود در حالی که سوزاندن گاز تقریبا نامریی و بدون رنگ و نشانه است.
در مقایسه تصاویر ماهواره‌ای ژانویه ۲۰۲۳ از بسیاری از نیروگاه‌های حرارتی ایران و تصاویر همان نیروگاهها در تابستان، تفاوت گویا است.
در تصاویر متعلق به تابستان دودی بر فضای این نیروگاهها دیده نمیشود اما در تصاویر زمستان دود سفید غلیظی در تصاویر ماهواره‌ای مشخص است.
این نتیجه سال‌ها سوء مدیریت در تمامی ارکان کشور است
ترمه ادامه می‌دهد:
سوزاندن مازوت اثرات مخرب فراوانی بر محیط زیست دارد. با سوزاندن مازوت ریز ذره‌هایی معلق در هوا ایجاد میشود که بسیار برای جانداران خطرناک است. مازوت به خصوص مازوت تولیدی ایران دارای درصد بالایی سولفور است که با سوزاندن آن دی اکسید سولفور آزاد میشود. ماده سمی‌ای که نه تنها برای انسان، حیوان و گیاه خطرناک است که عامل باران اسیدی نیز هست. متاسفانه ما از عمق این مشکل درست خبر نداریم چون آمار درستی از میزان آن در هوا در ایران به شکل کلی نداریم. تنها نمونه‌هایی هر از چند گاهی وجود دارند به عنوان مثال در یک تحقیق مشخص شده است زمانی که نیروگاه اصفهان از مازوت استفاده می‌کنند میزان دی‌اکسید سولفور در هوای اصفهان به ازای یک ساعت ۱۲۰۰ پی‌پی‌ام است در حالی که سقف استاندارد آن برای یک ساعت حدود ۲۰ پی‌پی‌ام است.
ناظران همچنین توانست به داده‌های جمع‌اوری شده توسط ماهواره‌ها از حضور دی‌اکسید سولفور در هوای ایران دست پیدا کند. با مقایسه تابستان و زمستان امسال که نیروگاه‌های شروع به مازوت‌سوزی گسترده زده‌اند، تفاوت غیر قابل انکار است.
رضا غیبی درباره آینده این معضل می‌گوید:
مصرف خانگی گاز در ایران حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز است و تولید چیزی حدود ۸۵۰ میلیون متر مکعب. این یعنی چیزی برای استفاده در صنعت و نیروگاهها باقی نمی‌ماند. کمبود گاز یعنی توقف کار کارخانه‌ها و نیروگاهها یعنی تولید کمتر یعنی بالارفتن قیمت‌ها.
از سوی دیگر با عدم نوسازی صنعت نفت و گاز و بالا رفتن هر ساله میزان مصرف، این مشکل وخیم‌تر نیز خواهد شد. به گفته خود مقامات جمهوری اسلامی برای نوسازی و بهبود وضعیت ۸۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است، پولی که جمهوری اسلامی ندارد کسی هم سرمایه گذاری نخواهد کرد.