مزارع بیت‌کوینی که شرکت‌های چینی و مقامات ایرانی سعی در پنهان کردن آنها دارند
: منتشر شده در : روزآمد شده در
ده‌ها شهر ایران از ابتدای ژانویه با قطع گسترده و منظم برق روبرو شده‌اند. رضا اردکانیان، وزیر نیرو اذعان کرد که این خاموشی‌ها می‌تواند به‌خاطر "مزارع بیت‌کوین" باشد. اما آنچه او فاش نکرد این است که بسیاری از این مزارع در ایران متعلق به شرکت‌های چینی هستند که تا حد امکان حضور خود را پنهان می‌کنند. تحقیقی که از سوی تحریریه ناظران انجام شد، نشانه‌هایی از چندین مزرعه بیت کوین شرکت‌های چینی و ترکیه‌ای در ایران پیدا کرده است، مزارعی که گاهی مقامات ایرانی به شکل علنی منکر وجود آنها شده‌اند.
چندین شهر ایران از اوایل سال جاری دچار خاموشی‌هایی پی در پی شده‌اند. به‌عنوان مثال کاربری در تهران عکسی را منتشر کرده که قطعی برق را در تاریخ ۱۴ ژانویه (۲۵ دی) نشان می‌دهد.
اينجا #تهران در سال 2021 هست.#برق كشوري كه داراي بزرگترين منابع طبيعي‌ست، قطع و وصل میشه! #قطعی_برق pic.twitter.com/FiCJAZrenS
— somayeh sayesh (@somayeh_sayesh) January 14, 2021
یک مقام از استان کرمان در تاریخ ۸ ژانویه ۲۰۲۱ به وجود یک مزرعه بیت‌کوین در نزدیکی شهر رفسنجان اشاره کرد که می‌تواند مقدار زیادی برق مصرف کند. به گفته مقامات، این مزرعه چینی بزرگترین مزرعه قانونی در نوع خود در ایران است.
بیت‌کوین چیست و چرا مزارع بیت‌کوین در ایران ایجاد می‌شوند؟
بیت‌کوین، یک ارز دیجیتال است که ارزش آن به سرعت در حال افزایش است. بیت‌کوین امروز کمی بیش از ۲۷ هزار یورو قابل معامله است اما استخراج آن از نظر انرژی گران است: هزاران کامپیوتر نیاز است و سیستم‌های خنک‌کننده باید با هم در مراکزی که به "مزارع بیت‌کوین" معروف هستند شبانه روزی کار کنند که مصرف برق بسیار بالایی را ایجاد می‌کنند.
در این شرایط ایجاد "مزارع بیت‌کوین" در کشورهایی بیشترین سود را دارد که در آنها برق به وفور تولید می‌شود و از نظر قیمت نیز ارزان است که این موضوع درباره ایران صدق می‌کند. یک کیلووات برق تولید شده در آلمان در بخش صنعتی ۰.۱۵ یورو فروخته می‌شود، در حالی که این رقم در ایران ۰.۰۱۸ یورو است.
در حالی که مقامات ایرانی مدعی هستند که برق را به قیمت صادراتی یا ده برابر قیمت صنعتی به مزرعه بیت‌کوین شرکت چینی در رفسنجان می‌فروشند، با این حال طبق اظهارات شرکت‌های چینی فعال در ایران، مقام‌های ایرانی به آنها برق را با قیمتی بسیار پایین تحویل می‌دهند: ۰.۰۲۲ یورو برای هر کیلووات در ساعت.
بنابراین برخی از شرکت‌های چینی از فرصت استفاده کرده و در استخراج بیت‌کوین در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. اما اکنون با یک مشکل مضاعف روبرو هستند: کمبود برق و افزایش احساسات ضد چینی در میان بخشی از مردم که پکن را در ازای قراردادهای تجاری یکجانبه و بسیار سود آور، به‌عنوان پشتیبان بین‌المللی اصلی دیکتاتوری مذهبی خود می‌بیند.
{{ scope.legend }}
© {{ scope.credits }}
مقامات ایرانی ادعا کرده‌اند که دست‌کم مجوز ۱۴ مزرعه قانونی بیت‌کوین در کشور صادر شده که در مجموع می‌توانند حدود ۳۰۰ مگاوات برق مصرف کنند. تعداد کل مزارع چینی بیت‌کوین علنی نشده است اما همین مقدار معادل مصرف برق یک شهر ۱۰۰ هزار نفری است. علیرغم ادعای مقامات ایرانی طبق برآوردهای مستقل، میزان مصرف برق در صنعت بیت‌کوین در ایران دست کم ۴۵۰ مگاوات است.
فضای متشنج و اعلام تعطیلی مزرعه بیت‌کوین
در همین زمینه، ویدئویی از یک شهروند چینی که مراحل مختلف ساخت مزرعه بیت‌کوین در ایران را نشان می‌دهد در تاریخ ۱۱ ژانویه ۲۰۲۱ (۲۲ دی) در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد و با واکنش شدید کاربران ایرانی همراه بود. با این حال، طبق بررسی‌های تحریریه ناظران فرانس ۲۴، این تصاویر مربوط به نیمه دوم سال ۲۰۱۷ است. این ویدئو در فارم رفسنجان ضبط شده است.
در این ویدئو، مردی به زبان چینی مراحل مختلف ساخت مزرعه بیت‌کوین را توضیح می‌دهد. این مزرعه شرکت RHY در رفسنجان است. تصاویر در اواخر سال ۲۰۱۷ ضبط شده است.
بیشتر بخوانید: کشتی های ماهیگیری چینی در آب های ایران؛ وقتی اکوسیستم و ماهیگیری ایران به سمت نابودی می رود
برای کاهش نارضایتی‌ها، مقامات ایرانی در تاریخ ۱۳ ژانویه (۲۴ دی) گفتند که شرکت چینی تمام مجوزهای لازم را اخذ کرده است و به طور قانونی فعالیت می‌کند و سقف مصرف برقی دارد که بسیار ناچیز است. با این حال طبق اعلام RHY، این مزرعه بیت‌کوین ۱۷۵ مگاوات برق مصرف می‌کند که معادل مصرف یک شهر ۳۰ هزار نفری است یا می‌توان آن را معادل یک پنجم مصرف شهر رفسنجان، نزدیکترین شهر به این مزرعه بیت‌کوین برآورد کرد.
این شرکت ویدئویی بدون تاریخ از این مکان منتشر کرده است که اینبار بسیاری از کارهای انجام شده و کامپیوترها مشغول استخراج بیت‌کوین را نشان می‌دهد.
به‌دنبال انتقادات شدید، مقام‌های ایرانی در استان کرمان اعلام کردند که این مزرعه به‌دلیل کمبود برق کشور به مدت دو هفته تعطیل می‌شود. در هر صورت این چیزی است که محمد حسن متولی زاده، مدیرعامل توانیر در تاریخ ۱۵ ژانویه مطرح کرد و ناظران نمی‌تواند صحت آن را تایید کند.
این شرکت چینی تنها مزرعه بیت‌کوین تشنه برق در ایران نیست. در سال‌های اخیر تعداد زیادی مزارع غیرقانونی یا ثبت شده در حال فعالیت هستند که عکس‌های فعالیت آنها در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است. به گفته شرکت توانیر، دست کم ۱۱۰۰ مزرعه غیرقانونی در ایران در سال ۲۰۲۰ شناسایی شده است.
یک مزرعه در حال توسعه
مزرعه شرکت RHY در این تصاویر ماهواره‌ای درست در کنار یک نیروگاه برق به عنوان مکانی ایده‌آل دیده می‌شود.
{{ scope.legend }}
© {{ scope.credits }}
با توجه به این تصاویر، ساخت آن به نیمه دوم سال ۲۰۱۷ برمی‌گردد. در سایت شرکت RHY عکسی موجود است که ساخت مزرعه را نشان می‌دهد. تاریخ تقویم خورشیدی یعنی تیر ۱۳۹۶ روی بخشی از تجهیزات درج شده است که می‌شود ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۷.
سایر تصاویر ماهواره‌ای که بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ژانویه ۲۰۲۱ گرفته شده است، پیشرفت‌های مهمی را نشان می‌دهد به ویژه اگر بخواهیم آنها با ویدئوی سال ۲۰۱۷ مقایسه کنیم جایی که یکی از عوامل کارخانه مراحل ساخت را با جزئیات نشان می‌داد.
{{ scope.legend }}
© {{ scope.credits }}
این مزرعه بیت‌کوین چینی که برق را می‌بلعد تنها مکانی نیست که مسئولانش علاقمندند با کمک مقام‌های ایرانی آن را پنهان کنند. پس از افشای وجود این مزرعه بزرگ بیت‌کوین در رفسنجان، برخی از رسانه‌های ایرانی از وجود یک مزرعه دیگر چینی بیت‌کوین اینبار در منطقه آزاد جلفا در شمال غربی ایران خبر دادند. با این حال افشین میلانی، مدیر توانیر این منطقه در تاریخ ۱۳ ژانویه ادعا کرد که هیچ مزرعه بیت‌کوینی در جلفا وجود ندارد.
اسنادی که ثابت می‌کند مزارع بیت‌کوین وجود دارند و از سوی چینی‌ها اداره می‌شوند
اما بر اساس اسناد رسمی منتشر شده در روزنامه رسمی ایران که تحریریه ناظران توانست بیابد مشخص است که شرکت زینو کیان ارس یا زیکاس ZIKAS که یک مزرعه بیت‌کوین است که در منطقه آزاد جلفا ثبت شده است.
در این سند نام سرمایه‌گذاران و مدیرعامل ZIKAS که در تاریخ ژانویه ۲۰۱۹ ثبت شده، آمده است که بیشتر آنها شهروندان چین هستند. ناظران همچنین توانست اطلاعات برخی از کارمندان این شرکت را نیز در لینکدین پیدا کند.
با این حال، هیچ نشان دیجیتالی از این شرکت وجود ندارد. این شرکت هیچ وبسایت فعال یا فعالیت آنلاینی ندارد یا در نقشه‌های آنلاین مانند نقشه گوگل و حتی نقشه‌های دولتی ایران هیچ اشاره‌ای به وجود این مزرعه نشده است. اما آدرس ثبت شده در این اسناد رسمی این شرکت نشان می‌دهد که مزرعه در این منطقه واقع شده. نقطه ای در جنوب شهر جلفا در بخش صنعتی منطقه آزاد جلفا، هیچ اطلاعاتی درباره اندازه مزرعه یا میزان برق مصرفی آن منتشر نشده است.
در زمان انجام تحقیقات، تحریریه ناظران مشاهده کرد که یک مزرعه دیگر بیت کوین با نام "مانا پردازش آسیا" اینبار در منطقه آزاد ماکو در شمال غربی ایران وجود دارد.
در سندی رسمی که نشان می‌دهد مجوز شرکت در دسامبر ۲۰۱۸ ثبت شده است نام سرمایه‌گذارن نیز آمده است که بسیاری از آنها شهروندان چین هستند. نکته جالب اینکه در همین زمان بود که یک شرکت چینی نیروگاهی را دراین منطقه ساخت. به جز اسم فردی به نام محمود نصرتی که یک شهروند ایرانی است و نام او در این دو مزرعه بیت‌کوین در شمال غربی ایران به عنوان شریک ذکر شده است، هیچ اطلاعات دیگری درباره این مزرعه وجود ندارد.
شهروندان چینی تنها افرادی نیستند که طی سه سال گذشته از توجه ویژه مقامات ایرانی که مجوز و اجازه ساخت مزارع بیت‌کوین در ایران که برای آنها فراهم کرده‌اند بهره‌مند شده‌اند.
یک شرکت متعلق به ترکیه نیز از سوی تحریریه ناظران رصد شده است. این شرکت حتی وب سایتی به زبان فارسی دارد و حتی بام مزرعه خود در منطقه صنعتی سمنان را با نام و نشان خود رنگ کرده است.
طبق اسناد رسمی، این مزرعه بیت‌کوین در آوریل ۲۰۲۰ ثبت شده است و مصرف تقریبی برق در آن حدود ۱۸ مگاوات است که با مصرف نزدیک به ۳۶۰۰ واحد مسکونی مطابقت دارد.
"تنها کسانی که ارتباط نزدیک با دولت و سپاه پاسداران دارند می‌توانند این مزارع بیت‌کوین راه‌اندازی کنند"
داریوش (نام مستعار) یک تاجر ایرانی و کارشناس حوزه فناوری است که اخیر در تلاشی بی‌ثمر برای ایجاد مزرعه بیت‌کوین در ایران اقدام کرده است.
به گفته وی، تنها سرمایه‌گذاران چینی یا سرمایه‌گذاران ایرانی نزدیک به حکومت می‌توانند مجوزهای ساخت چنین مزارعی را در ایران دریافت کنند.
نخستین باری که ما درباره حضور سرمایه‌گذاران چینی در این صنعت در ایران شنیدیم زمان موج قطع برق در ژانویه سال ۲۰۲۰ بود. حتی من که در حوزه فناوری‌های جدید بسیار فعال هستم، از این موضوع اطلاعی نداشتم. تنها چیزی که می‌دانستیم این بود که سرمایه‌گذاران ایرانی که ارتباطی نزدیک با دولت، شرکای تجاری دولت یا حتی نظامیان داشتند، توانسته بودند مزارع بیت‌کوین ایجاد کنند. مثلا من یکی را در نزدیکی شیراز می‌شناسم. آنها حتی دیگر از دولت برق نمی‌خرند و نیروگاه خود را ساخته‌اند.
ایجاد مزرعه بیت‌کوین برای یک فرد عادی غیرممکن است. به طور رسمی، قطعا می‌توانید مجوز خود را ثبت کنید اما اگر این شرکت تایید شود، وارد کردن دستگاه‌های تخصصی استخراج ارزهای دیجیتال غیر قانونی است. بنابراین تنها کسانی که با نیروهای پلیس، ماموران گمرک و حتی سپاه پاسداران زد و بند دارند می‌توانند این نوع دستگاه‌ها را قاچاقی وارد کنند و به طور قانونی از آنها در مزارع خود استفاده کنند. به عبارت دیگر شهروندان عادی ایرانی این دستگاه‌های لوکس را ندارند اما چینی‌ها از آن برخوردار هستند.
ماه‌ها تلاش کردم که مجوز بگیریم اما در نهایت چیزی عایدم نشد. مقامات وزارت صنایع که با آنها در ارتباط بودم دوستانه به من توصیه کردند اگر نمی‌خواهم با سپاه درگیر شوم این ایده را فراموش کنم. بنابراین تصمیم گرفتم که مانند بسیاری دیگر از راه غیرقانونی فعالیت کنم. اما با این روش بیت‌کوین زیادی استخراج نمی‌شود زیرا عملکرد دستگاه‌ها زیاد خوب نیست. ضمن اینکه برق زیادی مصرف می‌کنند و عایدی از آن محدود است. برای پنهان کردن آنها باید کوچک باقی بمانند و در نهایت مزارع با مصرف بالا متعلق به افرادی است که ارتباطات بالا دارند و از قیمت برق یارانه‌ای بهره‌مند می‌شوند.
سازمان برق ایران اعلام کرده است هر کسی اطلاعاتی درباره ماینرها ارائه دهد تا ۲۰ میلیون تومان جایزه می‌گیرد.
به گفته برخی از کارشناسان، ایران سومین کشور جهان در زمینه استخراج رمز ارزها است. برخی دیگر استخراج بیت‌کوین را جایگزینی برای دلار و راهی برای دور زدن تحریم‌های اقتصادی اعمال شده از سوی ایالات متحده آمریکا علیه ایران می‌دانند.